“L’anno in cui fu inventato il cigno”

di GABRIELE OTTAVIANI

Sono pronto a scommettere che si creda la prima vera donna nata in questo derelitto mondo… 

L’anno in cui fu inventato il cigno, Ardian-Christian Kyçyku, Besa, traduzione di Giuseppe Stabile. La realtà che si schiude di fronte agli occhi del protagonista come le ali di un uccello pronto a spiccare il volo, drammatica e destabilizzante, è la condizione autentica del suo paese, e si manifesta di fronte a lui con lo sgomento di una rivelazione. Il cigno del titolo è il simbolo della fragilità della condizione umana e quest’uomo, di cui non conosciamo il nome perché in realtà è figura al tempo stesso particolare e universale, in quanto incarna la cognizione della precarietà dell’esistenza, è la voce di chi voce non ha, perché non l’ha mai avuta, perché è stata soffocata, perché l’ha persa per sempre. Monumentale. 

https://convenzionali.wordpress.com

21 marzo 2021

 

Monologu mes ëndërrës, vegimit dhe hijes – një utopi moderne në “Incógnito-n” e Ardian-Christian Kyçykut

EMRIJE KROSI

Perceptimi i një vepre kur e lexon në bashkëkohësi, jo vetëm si eptim të reales dhe irreales apo edhe si ravgim ndërkuptimor, jo vetëm si vlerë interpretimi, por edhe si një reagim i lexuesit për rrëfimet në (tej)kohësi, letrariteti i Ardian-Christian Kyçykut ngërthen kohë, histori dhe jetë njerëzore dhe disa të vërteta, sidomos për njeriun dhe vdekjen. Por vdekja, një kod i gjithëpranueshëm, sepse në çdo vepër të tij qenia dhe shpirti autorial janë thagma e fundit në rrugnajat e fatit, derikur njeriu duhet të pranojë vetveten, derikur njeriu duhet të besojë se fati është litari që na mban lidhur pas jetës, derikur njeriu rropatet për të kuptuar njësinë e Qenies së tij, të ndarë nga njësia Supreme, për “t`i falur jetës jetën” (Dushi: 1017), se tharmi postmodernist, që ndërlidh ngjizjen e këtij romani, nuk është thjesht një “individ” që (ri)tregon duke zhvendosur leksikun postmodern, por edhe proceset kontradiktore, me / dhe veten radikalizohen në një unitet të pandarë, me qendërzim vetë-përcaktues të vetëdijes, duke sfiduar një lloj “cogito-je” term kartezian, se “elementet postmoderniste”, (Hacion: 1989), janë një postalterego e teorisë së inteletualitetit në tërë rrafshet e shkrimit letar. Ka një nyje lidhëse aksiomatike, të karakterit të heroit (rrëfyesi / i rrëfyeri) , është ai element që tregon qëllimin moral dhe raportin e subjektit (protagonistit) me objektin (temën) për të cilën flet, në marrëdhënie “përfaqësore të kodit narrativ me elemente postmoderne”, (McLeish: 2003). 

"L'anno in cui fu inventato il cigno" di Ardian-Christian Kyçyku

ANNA LATTANZI

"L’ultimo avvenimento rumoroso a pungere il cuore invecchiato della città, da tanto tempo esausto, era stato uno sparo: un proiettile impaurito, uscito dal primo fucile – il fucile era stato appena inventato – serpeggiò in aria come un pensiero raggelato e fece inaspettatamente un terzo occhio a uno dei nostri ubriaconi apolitici, uscito a vedere come se ne andavano, trascinandosi stancamente, i nemici. Erano venuti avvolti in un’orgia di colori e metalli rilucenti, con dei cannoni giganteschi, che avevano mandato all’aria le case sul limitar del lago; c’erano stati per quasi mezzo millennio, in città; avevano portato con sé i loro cibi inebrianti, i loro canti, le loro puttane, finché non avevano seminato un po’ di tutte queste cose anche nelle nostre anime, avide di comunicare con qualunque cosa venisse da fuori. Più tardi, quelle difficoltà profondamente umane – e che, nella maggioranza dei casi, è bene condividere proprio con coloro con cui niente hai in comune – resero possibile che non si distinguesse più chi era del posto e chi “l’antico nostro fratello venuto di lontano”. 

L'anno in cui fu inventato il cigno di Ardian Christian Kycyku è ambientato a Ocrida (si pensa possa essere Pogradec, città natale dello scrittore), si apre con l'omicidio misterioso di un uomo durante il dominio turco in Albania. La città, le sue caratteristiche e in particolare i suoi corsi d'acqua costituiscono gli elementi principali del racconto. 

La fascia di ambientazione temporale cambia: uno studente, dopo una notte passionale va a rinfrescarsi, ma la polizia pattuglia il lago e in seguito a un illegittimo sconfinamento a nuoto di chissà chi, arresta chiunque passi da quel posto. Così, il giovane si ritrova in una buia cella, con la pesante accusa di tradimento e tentativo di espatrio. La prigionia è molto evocativa: la cella rappresenta la metafora sia della città, che dell'Albania durante il regime dittatoriale, vissuta come prigione, terra martoriata e fonte di grande oppressione. In questa posizione di prigioniero, il protagonista assume la piena consapevolezza della situazione - condizione della sua terra e la acquisisce ancora di più grazie alla "sfasatura temporale" in cui si ritrova. Ed è proprio in questa condizione che si riaffaccia la necessità e l'urgenza di riscatto, che emerge la voglia di una reinvenzione del mondo e della stessa Albania. Il cigno diventa il simbolo di una sfida lanciata all'insensatezza della Storia e alla degradazione dell'umano. 

Specific features and similarities between the German-speaking space and the Balkan one

[Interdisciplinary scientific research project]

Prof.univ.dr. Ardian Kyçyku

The main objective of the project ‘Specific features and similarities between the German-speaking space and the Balkan one’ is the distinction of different cultural and civilization realities often deformed by different psychoses that have dominated the European society. The relations between the German world and the Balkan one are ancient, solid and prolific. They require a better knowledge / understanding for both sides especially now, when the issue of preserving or reconfiguring the European identity becomes extremely delicate and insecure, perhaps also because the solutions are subject to visions that, in reality, treat written culture as a museum object, not an alive an essential on the long run one. ‘In the current era – that can also be called the era of the multilateral war of the hormone against the neuron and the body against the book – written culture, primarily literature, seems to have lost the purpose and power to choose and protect essences that deserve not to be forgotten, which teaches the human being how not to get out of their own system of signs. Freedom of expression, based on human rights, extends to the surface and loses its depth, ruining the quality of life, or at least by keeping it within the limits of survival and biological well-being.’* The process of becoming superficial (“superficialisation”), imposed by the search at all costs for material comfort to the detriment of culture and, implicitly, of the quality of life, expands illiteracy / lack of culture and illiteracy / lack of culture gradually imposes the uniformity of the human species. From this point of view, this work is also an approach to counteract the ignorance and spiritual illiteracy, especially in the conditions in which the studies dedicated to this subject are either too “academic”, of niche, or too simplistic, touristic, and do not help neither writers nor teachers, cultural diplomas or readers with pretensions of authentic intellectuals.

The work aims to reveal the communions and specific elements of the German-speaking and Balkan spaces under the prism of written culture. Interdisciplinary in its essence and structure, the work uses verifiable scientific information and elements from: literature, comparatism, imagology, intercultural communication, aesthetics, sociology, mysticism, theology, anthropology, theatre, folklore, cinematography, discussing perennial topics in European life (open to scientific debate) based on fundamental works created in the two studied spaces, such as: modus vivendi and modus moriendi, popular creation / folk art, body-soul and creature-Creator relationship, the role of exile and national minorities, multiculturalism, literary styles, literature in the global era, mysticism, the complex East-West relationship, the impact of the studied phenomena on mentality and life, cultural and civilization exchanges, etc.

The Project

Monolog vertikal mes jermit dhe utopisë

ALISA VELAJ

(Rreth romanit “Incógnito” të Ardian-Christian Kyçykut, "Naimi", Tiranë 2016) 

Në këtë analizë të romanit Incógnito [Copëza nga jeta e rojeve dhe anasjelltas] të shkrimtarit Ardian Kyçyku, do të rrekemi të shpalosim një lexim metafizik të veprës, apo thënë ndryshe, një zbulim të shpirtërores më të thellë të protagonistit, në raport me veten/drejt vetes. Studiuesja Ledia Dushi e ka përcaktuar shkrimtarin Kyçyku si bartës i shkëlqyer i një estetike të posaçme e cila të këndell të gjitha shqisat.[1] Pikërisht këtë lloj këndellje shqisash do të përshkruajë leximi ynë. Është një analizë që para së gjithash kërkon leximin paraprak të romanit, për sa kohë që ka të bëjë me një ravgim ndërtimi kuptimor. Për ta bërë sa më të prekshme këtë alternativë interpretative, si për një lexues që e ka lexuar veprën, si për një lexues të ardhshëm, po citojmë një synopsis të vetë autorit mbi romanin. 

Hungern efter det himmelska brödet / Oreksi për bukën e qiellit [På Svenska]

”När någon hade halshuggit Tais J. var världens undergång nära. Människorna var inte rädda, tvärtom, alla hade sina skäl att be om att slutet skulle komma snabbt. Och alla utom kommissarie Nemesis var misstänkta i fallet med den halshuggna damen, vars lik trots hennes ålder (hon var över femtio), ar som en tonårig flickas. Hennes promiskuitet skulle oundvikligen leda henne till mordet ansåg Nemesis. På spaning efter mördaren granskar kommissarien en rad människor som porträtteras i romanen. Mest framträdande av dessa personer är dock en albansk poet som lever i exil i Rumänien. Han hyr ett rum i ett hus i stadens utkant, hans hyresvärd är girig och framfusig, han får nästan ingenting av poesin skriven och han saknar inkomster. Men han ger inte upp och trots sitt elände vill han inte utnyttja sin rumänska flickvän som har det bättre ställt. Han hoppas på att när som helst bli erkänd som stor författare och då kommer pengarna att strömma till. Men han står inte ut med trycket från omgivningen och situationen driver honom från vettet. Trots den kaotiska och katastrofala miljön som romanen skildrar, hävdar författaren i efterskriften att hans roman är ett försök till att se saker ur en kosmopolitisk synvinkel, där inga skillnader finns mellan nationer, raser, ideologier o.s.v. Världen bör bestå av en nation med fria människor, fria från ondskans synd. Ardian-Christian Kyçyku är en relativt ung författare (Pogradec, 1969) och det är lätt att i hans skrivande genomskåda ambitionen att skriva seriös litteratur. I denna roman kommer han otvivelaktigt att belöna alla de läsare som föredrar litteratur som handlar om existentiella frågor men ändå har en deckarintrig. Utom den här romanen har A.-Ch. Kyçyku skrivit en rad böcker på albanska och rumänska. Han är grundare och för närvarande huvudredaktör för den albansk-rumänska tidskriften Haemus som ges ut i Bukarest.” – Red. 88.77 

Kyçyku, Ardian-Christian

Bøger på albansk – 88.77

Med annotation.

Lektör Agim Ademi

Oreksi për bukën e qiellit

Udica

Na srpski jezik prevela Nailje Malje Imami

Oni koji su imali dobrotu ili višak vremena da mu obave pogrebnu službu, da mu plate boravak u mrtvačnici, da plate parohu, stolarima, grobarima i pogrebnom vozilu kojim mu je telo prevezeno od azila za siromašne do groblja, bili su, na neki način, njemu vrlo slični. Kao blizanci od različitih majki, polova i veroispovesti. Jedina razlika je među njima bila ta što su im imena, ili bar nadimci, koje su poneli iz svoga zavičaja, ili ih dobili zbog nečega u ovim krajevima. Njega su znali prosto „onaj na koga kuje ne laju“. Bio je jedini čovek koga, kada bi se ukazivao kao duh u dvorištu ispred spavaonice, na prozoru, u menzi, na ulici koja je vodila u pravcu grada, bilo danju ili noću, kuje sa periferije, stalno skotne, sa štenadima i gladne, nisu pozdravljale lajanjem. Možda je poznavao jezik pasa.

Paroh, praćen glasovima dva slučajna pojaca, oslobodio mu je dušu od počinjenih namernih i nenamernih grehova, mašući kadionicom kao da seje, da bi onda prekrstio u vazduhu beživotnu glavu preminulog iseljenika i dao znak grobarima da otpočnu ukop ćivota.

Despre “Vremea locţiitorilor” [RO]

Cine caută să înțeleagă ce se întamplă, dincolo de aparențe, în România de azi, dar și în alte părți ale Europei trebuie să citească “Vremea locţiitorilor”. Scopul afirmat al cărții, de a face o incursiune în spiritualitatea albaneză, prin dialogul cu scriitorul Ardian-Christian Kuciuk, este înșelător. Și, îndrăznesc să cred, greșit din punct de vedere editorial, pentru că a închis din start vânzarea cărții la o nișă de piață; la urma urmelor, era previzibil un interes mai degrabă scăzut al publicului cu privire la Albania și spritualitatea ei... Să fim realisti... poate să fi avut cititorul plăcuta surpriză să descopere între coperți o colecție a bancurilor care circulau despre albanezi, despre armata albaneză etc., poate atunci ar fi fost un best-seller. Eu însumi am primit cadou această carte și poate că nu mi-ar fi atras atentia pe rafturile vreunei librării.

Revenind la ce conține cartea, de fapt, se cuvine să menționez că subiectele discutate de Iolanda Malamen cu Ardian-Christian Kuciuk relevă treptat cel puțin două dimensiuni pe care cititorul le poate reține și explora ulterior, prin alte lecturi... poate că ăsta e unul dintre meritele ascunse ale cărții, deschide vaste spații de dialog.

O primă dimensiune ține de filonul albanez al romanelor publicate de scriitor și, în subsidiar, de istoricul său personal de interacțiune cu Romania, ambele perspective fiind bine-venite ca o nouă contribuție la puntea culturală dintre cele doua țări.

About literature and bilingualism

Iolanda Malamen in dialogue with Ardian-Christian Kuciuk
Bucharest, September 2008

Iolanda Malamen: Ardian-Christian Kuciuk, God has given you a second literary homeland: Romania. So, as it could be said, “the sweet burden” of two languages in which you can write different things. I find that fascinating.

Ardian-Christian Kuciuk: I must say that these two homelands, in time, became more textual than literary. For me, the fascination lies more for the gift required to maintain a real equilibrium between the sweetness of the burden and burden of the sweetness.

- You have reinvented yourself in a new culture. Was that, though, a trauma?

- It was more than a reinvention, it was like climbing a mountain backwards. Before writing directly in Romanian “The year in which the swan was invented” in the graceful year of 1996, for instance, I believed that I would not write in another language except Albanian, ever again. Maybe it was a trauma for the other, although my behavior had no stains of abnormality. It was the natural rise of a literary opera to the level at which you can produce global literature, along with the more local the languages that you write in become.

I fiumi del Sahara - 2019

"I fiumi del Sahara è la storia di un ritorno a casa, in una piccola cittadina senza nome sulle rive di un lago. Il passato, sotto forma di luoghi e affetti, conoscenze e abitudini, si riaffaccia nella vita di un giovane studente e lo catapulta in uno spazio indefinibile, tra realtà e allucinazione, veglia e sonno. Le giornate trascorrono indolenti, tra appagamento sensuale e fisico e improvvise mancanze, vuoti spaventosi che sconvolgono poco a poco il distaccato approccio esistenziale del protagonista. In un limbo sospeso e lattiginoso in cui la neve, dominatrice indiscussa, tesse le sue candide trame e modifica silenziosamente i piani, l’unica via di fuga è negata: i binari sono interrotti e non c’è modo di sottrarsi al vortice di ossessioni e fantasmi che si fanno largo tra le righe e nei pensieri. Con uno stile lirico e allucinato, talvolta surreale e grottesco, costantemente supportato da una vena ironica che sconfina nel sarcasmo, Kyçyku risucchia il lettore in un gorgo oscuro e ribollente in cui il sogno acquista le sembianze di un incubo e nulla è mai come sembra. Nell’attesa di riemergere non resta che aggrapparsi a un frammento di cielo cui affidare il proprio destino incerto e denso di contraddizioni". Besa Editrice 2019

Shkujtimet e Kyçykut

BAJRAM SEFAJ

Me vete kisha marrë një Kofer (të ngjashëm me atë të Konicës!), me libra plot. Krye-specialitet, specialitet deserti, ëmbëlsira e gjithë asaj që bartja me vete në atë Kofër, pa fije dyshimi, ishte vepra e re letrare e shkrimtarit (tim) të preferuar, romani «PRAGU – Vdekja shkruan me dy duar» e pogradecarit (enkelanasit) Ardian-Christian Kyçyku, tash bukureshtar i natyralizuar, ku jeton, punon e krijon prej shumë vitesh. Sa herë lexoj vepër të re të këtij princi (a mbreti!), të këtij gjeniu të letrave shqipe, po aq herë, gënjej e them: kjo është kryevepra e tij dhe e letërsisë shqipe përgjithësisht dhe Pikë!

"Pragu ose Vdekja shkruan me dy duar" - shkujtime

"Dukej i qetë, sikur sapo të kish bërë dashuri. Po vdesin ata që më numëronin mes të vdekurve, i pat thënë kur po ndaheshin, një ditë, ose një jetë më parë. Po rrëgjohen ata që u rropatën një jetë të tërë për të mos më llogaritur as mes të vdekurve. Ndonjëherë ia dolën mbanë të më trajtonin si të vdekur, apo si të mosqënë, gjer edhe njerëz të afërt, ish-të dashura, miq, jomiq e armiq. Nuk habitesh po të të them se ndihem si i zbrazur. Se, falë asaj beteje të nëndheshme, ata kishin me çfarë ta shtynin, kurse unë rrija më mirë i ngujuar në zemrën time. Ndofta kam frikë se mos më pushton paniku e marr arratinë nga zemra ime. Se zemra më mbajti për kaq vite si nëna foshnjën në bark. Ishim tre: Zoti, zemra dhe unë. Jo rrallë, - dhe ty mund të ta them pa u ndrojtur, - Zoti m’u bë zemër e më mbajti siç më mbante zemra në bark të vet". / "Pragu ose Vdekja shkruan me dy duar" - shkujtime, 2019

Libri onLine

„The Father” – a novel about the fatality of vengeance and the inglorious humanism of anonyms

 (in Romanian Language)

‘The father was so pure, that you sometimes felt like killing him’ – this is one of the key phrases of this novel written in the Albanian language, in Bucharest (2003). A sexagenarian father, his wife and their only son withstand a history where the dictatorship of an ideology has become a dictatorship against destiny, the dictatorship of destiny against the individual and (secretly) the dictatorship of each man against all. ‘When the ideologies only lead to utopias – often being transformed into multiple massacres – in such a way that man is satisfied with little and pleased with nothing, The Father has helped me see well-known things, but never written, and written things, but unknown on a profound level. For often, where life seems unbearable, the intensity of feelings, of questions lacking an answer, is a kind of miracle’ the author said.

Ardian-Christian Kyçyku / Kuciuk - Curriculum Vitae - Italiano

ARDIAN KYÇYKU (i pseudonimi letterari: Ardian-Christian Kyçyku / Kuciuk, scrittore d’espressione albanese e romeno, nato il 23 agosto 1969, a Pogradec, Albania, autore di oltre 50 opere originali (romanzi, prosa breve, teatro, scenari, studi scientifici, saggi, films di lungo e corto metraggio, antologie, traduzioni).

Dottore in letteratura comparata ed universale, dottorando in teologia, professore universitario.

Rettore dell’Università Romena delle Scienze e delle Arti di Bucarest.

Sin dal 1998 è co-fondatore e co-direttore della RivistaEuropea Haemus, che totalizza oltre 7.500 pagine.

Membro Fondatore dell’Associazione Culturale AlbaneseHaemus e dell’istituto Haemus - Studi Balcanici.

Laureato del Premio letterario d’Albania „Penna d’Argento”, Tirana 2013; Cittadino d’onore della sua città natale Pogradec, 2014; Kult Academy Prize “Il migliore libro - Il miglior autore”, Tirana, 2015 e 2018; Premio II “Katarina Josip” per il dramma originale in albanese, Prishtina, 2016; Grand Prix del Festival Internationale del Film di brevissimo metraggio, Cluj-Napoca, Romania, 2017; Ambasciatore della Nazione, Tirana 2019

www.arkycyku.info 

Curriculum Vitae - Français

ARDIAN KYÇYKU (les pseudonymes littéraires: Ardian-Christian Kyçyku / Kuciuk), écrivain d’expression albanais et roumain, né le 23 août 1969 à Pogradec, Albanie, auteur de plus de 50 ouvrages originaux (romans, prose courte, théâtre, scénarios, études scientifiques, essais, films de court métrage, anthologies, traductions).

Docteur en littérature comparée et universelle; doctorant en théologie; professeur d'université.

Recteur de l’Université Roumaine des Sciences et des Arts «Gheorghe Cristea» - Bucarest.

Depuis 1998, il est co-fondateur et co-directeur de la Revue Européenne Haemus, qui totalise plus de 7.500 pages.

Membre fondateur de l'Association Culturelle Albanaise Haemus et de l'Institut Haemus - Études balkaniques. Prix littéraire national d'Albanie «Plume d'Argent», Tirana 2013; Citoyen d'honneur de de la ville natale Pogradec 2014; Kult Academy Prize «Le meilleur livre / Le meilleur auteur», Tirana 2015 et 2018; Prix II „Katarina Josip” pour le drame original albanais, Prishtina 2016; Grand Prix du Festival du Film Très Court, Cluj-Napoca, Roumanie, 2017; Ambassadeur de la Nation, Tirana 2019

www.ardiankycyku.blogspot.com

"Tatăl" – un roman despre fatalitatea răzbunării și umanismul lipsit de glorie al anonimilor [RO]

”Tatăl era atât de neprihănit, încât uneori îți venea să-l omori” – este una dintre frazele-cheie ale acestui roman scris în limba albaneză la București în anul 2003. Un tată sexagenar, soția lui și singurul lor fiu rezistă asediați de o istorie în care dictatura unei ideologii a devenit dictatură asupra soartei, a soartei asupra omului, şi, în ascuns, a fiecăruia asupra tuturor.

”Când ideologiile duc numai la utopii – preschimbându-se deseori în masacre multiple – încât omul se satură cu foarte puțin și nu se mulțumește de nimic, ”Tatăl” m-a ajutat să văd lucruri cunoscute, dar despre care nu se scrie, și lucruri scrise, dar necunoscute în profunzime. Căci deseori, acolo unde viața pare insuportabilă, intensitatea trăirilor, a întrebărilor fără răspuns, este un fel de miracol”, a afirmat autorul.

”Tatăl” aduce o nouă viziune asupra fenomenului străvechi al răzbunării (luarea-sângelui / gjakmarrja - al.). Orice relație între generații conține cel puțin o tendință, uneori instinctivă, de răzbunare. Fiecare generație se simte îndreptățită să se răzbune față de generația anterioară, chipurile în numele generației următoare, și astfel rănește trei generații. Aceasta și fiindcă înlăuntrul unei societăți în care așa-numitele ”soluții salvatoare” otrăvesc aproape orice legătură de sânge, și în care folosirea masivă a criteriului biologic al selecției, mai ales în domeniul darurilor, schimbă direcția ideilor constructive. În acest context, ”Tatăl” este și un imn ridicat sacrificiilor tăcute ale părinților și în general ale înaintașilor judecați mai mereu istoric (ideologic) și nu sufletește.

HaemusPress 2018

Ardian-Christian Kyçyku (Ardijan-Kristijan Kučuku) L.O.L

Ardijan Kučuku (književni sinonim: Ardijan-Kristijan Kučuku), autor je koji piše na albanskom i na rumunskom jeziku, dramski pisac, esejista, izdavač i prevodilac, autor više od 45 knjiga. Rođen je 23. avgusta 1969. u Pogradecu, u Albaniji. Završio je Fakultet istorije i filologije u Tirani 1991. godine. Predavač je i doktor komparativne književnosti na Univerzitetu u Bukureštu i rektor rumunskog Univerziteta nauka i umetnosti „Gheorghe Cristea“ u Bukureštu. Od 2013. godine izvršni je predsednik Evropske akademije izvođačkih umetnosti. Mnoga od Kučukuovih književnih dela prevedena su na više od deset stranih jezika.

preveo: Anton Berišaj (Anton Berishaj)

BETON BR.183, Sreda 17. maj 2017.

Uzalud se mučite, poštovani moji, podsmevao se Profa, ako niste u stanju ni da ovlaš skicirate nekoliko veoma jednostavnih stvari, kao što je na primer smrt. Ili ni smrt nije više tako jednostavna kao u mom detinjstvu?! Već je bilo prošlo tri sata od onih balkanskih i nigde na zidu se nije razaznavao neki trag smrti. Al' ni neki trag života dostojan radoznalosti se nije dao primetiti. Inače, bio je to veoma naporan dan. Za samo 24 sata čovečanstvo je proslavljalo Svetski i/ili Međunarodni dan: Pozorišta lutaka, Dece ulice, Down sindroma, Borbe za iskorenjivanje rasizma, Borbe protiv nesanice i Poezije. S druge strane, neki od njih su Profi promenili nadimak i potajno su ga zvali Star (od Staratelj).

- Jel' ti se sviđa, Stare – upita ga jedan od njih.

Ne hajući za taj podsmevajući nadimak, Profa ispravi naočare i zagleda se u zid.

- Ako bi mi još samo rekao šta si hteo da kažeš...

Umetnici su stajali poređani pred zidom koji je bio određen za skidanje uroka, i stvarali. Ne zna se odakle je bila stigla direktiva da se još uvek slobodni zidovi u naselju pokriju slikama, crtežima, mudrim izrekama i znacima, ali činilo se da je dečurlija bila nadahnuta. I nije to bilo nadahnuće koje je izviralo iz nekog detinjastog ludovanja, niti čak od nekog nasleđenog. Sa ispucalih, prljavih i trošnih zidova trebalo je slikama skinuti uroke. Jer nije se uzalud govorilo: mozak postaje ono što oči vide. Vremenom, takoreći nijedan zid neće ostati prazan, nem, jednobojan ili „besmislen“. Umesto nekadašnjeg zida, oči prolaznika, posebno onih koji nisu znali što je to govoriti sam sa sobom, mogle su već sada da zapaze čudan prizor, koji je trebalo odgonetati. U i oko njega, među molerskim merdevinama, razbarušenih glava i ručica uprljanih bojama, koje nisu podsećale ni na kakav zločin ni na potrebu da se ruke operu, pokolenje budućnosti, ono koje će nam isplaćivati penzije, kako se obično zvalo, pokušavalo je da se izrazi što jasnije, što ubedljivije. A ako je istina da Bog gleda svet očima dece, pomislio je Profa, bilo je lako zamisliti užas i patnje Boga. Jer, nisi mogao verovati da je svet postao tako neshvatljiv. S druge strane, makar i samo za učešće, koliko god kratko i mutno, u patnji Boga, dan je zasluživao svu tu muku.

- Evropa, Stare, Evropa! – reče dečkić.

Hulumtime leksikore te “Perla” (prozë e zgjedhur)

VIKTOR BAKILLARI

Në fundnëntorin (2015), fati e desh që falë mikut tim të vyer Akad. Kopi Kyçykut, personalitet poliedrik shqiptar, të shkonim në Rumani për të marrë pjesë në një Kongres të përvitshëm të botës shpirtërore rumune.

Aty (në Bukuresht; mega(lo)pol me rreth 2 milionë banorë), është ngulitur dhe vazhdon veprimtarinë e tij (shkencore-krijuese) edhe shkrimtari Ardian Kyçyku (*Pogradec, 1969). Veprimtaria e tij letrare është dygjuhëshe: në shqipe dhe rumanishte.

Prof. Kyçyku, aktualisht rektor i Universitetit Rumun të Shkencave dhe Arteve “Gheorge Cristea” të Bukureshtit, është një ndër penat më dinjitoze të letërsive bashkëkohore shqiptare dhe rumune njëkohësisht.

Libra dhe pjesë nga vepra e tij janë përkthyer në mbi dhjetë gjuhë të huaja.

Udhëtim me veten dhe fatin

AGIM BAÇI

Shënime për romanin “Incognito” të Ardian-Christian Kyçykut / Në qendër të romanit është një i ri që ka emigruar. Ai është pjesë e një kazerme. Një botë e mbyllur përbën botën atij që është i rrethuar nga mospranimi, nga kujtimet, nga një e ardhme që e dashuron dhe një e shkuar që vjen e bëhet çdo ditë e më prezente.

“Mund ta nxjerrësh njeriun nga mërgimi, por s’mund ta nxjerrësh më mërgimin nga njeriu”…. Ardian Kyçyku sjell betejën e përhershme të njeriut me atë që kërkon dhe atë që lë pas. Një ndërmjetësi e botës së pafundme e ecjes drejt një jete në dhe të huaj, plot rrengje e pikëpyetje nga ai që udhëton drejt një bote tjetër dhe një gjuhe tjetër. Eshtë një botë-monolog, ku shpesh nuk dimë nëse po flasim me të tjerët apo me veten. Është një botë që nuk dimë më rregullin e kujtimeve. Mbajmë mend thuajse çdo çast fjalitë e mospranimit- si një beton që nuk shembet kollaj. Kufiri i mospranimit e kalon shpesh kufirin e botës së përtejme, sepse është edhe më i errët. Je gjallë, e sheh tjetrin që ecën dhe ha si ty, që bën dashuri dhe ëndërron thuajse si ti, e sërish mbetesh i huaj.

Ardian-Christian Kyçyku: autori që kërkon diçka të re…

LEDIA DUSHI

Prozat e Ardian-Christian Kyçykut nuk janë thjesht rrëfime për njerëz apo ngjarje historike, e aq më pak të shkruara për të kaluar kohën. Mendoj se ato flasin për ngjarje të cilat në njëfarë mënyre i ka “kaluar” vetë autori. Në veprat e tij vjen njëherësh jeta dhe vdekja; autori rropatet të zbardhë jetën e jo të na befasojë me vdekjen. Personazhet e tij gjallojnë si valët e liqenit. Ato përplasen për breg, dhe kur kthehen për në liqen ndeshin dallgën e radhës. Në këtë përplasje marrin jetë veprat e tij. Është një përplasje e çuditshme. Takohen thellësia me përditshmërinë e në kërkim të së ardhmes marrin rrugën për në zemrën e liqenit, në atë që e quajmë shpirti i autorit. I don gjërat, i don me gjithë shpirt dhe kjo gjë nuk ndikon për t`i paraqitur më të bukura nga  ç`janë. E vërteta është mbi gjithçka në prozat e tij. Kur them e vërteta, nuk nënkuptoj diçka besnike ndaj faktit (asaj që ndodh), por është diçka më e thellë se ajo. Ndoshta ashtu siç shkruan Borhesi: “Kur shkruaj një tregim e shkruaj se besoj në të – jo ashtu siç besohet në histori, por sikurse  besohet në ndonjë ide apo ëndërr”. Në prozën e Kyçykut ndjehet përjetimi dhe kjo gjë bën që të pulsojë poezia. Gjithmonë kam menduar se fryma poetike në prozë përcakton se deri ne ç’shkallë mundet njeriu të durojë të vërtetën dhe për këtë gjë, Ardian-Christian Kyçyku, me artin e tij ka vendosur dhe vazhdon te punojë për “t`i falur jetës jetë”.

Përsiatje vetmitare: Shpejtësia e mbijetesës, më e madhe se e dritës...

(Mendim i shkëputur nga romani madhështor “Incógnito” i Ardian-Christian Kyçykut)

BAJRAM SEFAJ

A të (a ju) ka vajtur mendja ndonjëherë se ka diçka më të shpejtë se që është shpejtësia e dritës!

Sigurish se, nuk do të ju këtë bredhur mendja andejpari.

Kemi njohuri (e kemi pranuar si të vërtetë shkencore) se shpejtësia e dritës është shumëfish më madhe (më e shpejtë) së që është shpejtësia e zërit. Bile, këtë të vërtetë gjithkush ka mundur ta sprovojë e masë për llogari të vet, kur mëdyshja rreth kësaj teme, është e matshme dhe e llogaritshme, kur, pa problem, mund të sqarohet, aty për aty për aty!

Këtë ndryshim, dallim midis shpejtësisë së dritës dhe të zërit, më se miri, (unë për vete po flas) e kam vërejtur, atje në cep të rrugës ose në kënd luadhi a mëgje, kur, herët në sabah, i malloja në kullosë dhitë a dhentë e kulakut zë katundit, atij me emrin Vezir, si rrogëtar i të cilit ishim, unë, me krejt familjen time!